Meandro de A Cubela (Lugo)

Na parroquia da Cubela do Concello de Ribas do Sil, o río Sil forma un meandro cunha xeometría excepcional, atravesando lousas, micaxistos e cuarcitas do período Ordovícico inferior pertencentes á formación Ollo de Sapo.

Ademais do valor paisaxístico, este punto de interese xeolóxico inserido no contexto da Ribeira Sacra representa a testemuña do ciclo vital dos ríos a escala de tempos xeolóxicos, xa que amosa un proceso evolutivo natural do propio perfil do leito fluvial.

 Na Cubela, o río Sil nunha fase de madurez fluvial, atravesa un substrato rochoso de durezas variables. Grazas ao seu enorme poder de modelaxe da paisaxe, o río curvase ata acadar os 180 graos nun proceso lento pero inexorable e que acabará por estrangulalo dentro dalgúns millóns de anos.

Así, o que hoxe é un fermoso meandro extremadamente curvado, transformarase nunha especie de lagoa semilunar que posteriormente se colmatará de novos aportes de sedimentos. O perfil do río Sil, sinuoso na actualidade, modificarase adoptando un perfil máis rectilíneo, o que lle suporá un menor custo enerxético de cara a continuar realizando o seu traballo de transporte e depósito de sedimentos en zonas de curso baixo.

PARA A OBSERVACIÓN

O río Sil leva erosionando o substrato hercínico dende tempos do período Cretácico: hai uns 70 millóns de anos. Neste tempo foi modelando e transformando unha penechaira rochosa nunha sucesión de vales, máis ou menos encaixados segundo as diferentes litoloxías que vai encontrando de camiño á confluencia co río Miño nos Peares.

De aí o termo canón: val profundo con paredes subverticais escavado por un río. A devandita escavación considérase un rexuvenecemento dos leitos fluviais. O rexuvenecemento non é mais que a elevación relativa con respecto ao nivel do mar dunha zona orixinada por un sistema de drenaxe maduro. As correntes cuxo nivel de base descenderon, erosionan moi rapidamente o terreo, co gallo de volver a formar un perfil lonxitudinal de equilibrio.

No meandro da Cubela, o río Sil atopa un afloramento de cuarcitas; rochas bastante duras. Ese obstáculo é salvado mediante un rodeo describindo una curva. Na parte máis externa da curva prodúcese unha gran erosión debida á forza da auga. Por outra banda, na parte máis interna da curva, a auga leva pouca velocidade polo que se dá una sedimentación considerable.

A intensa erosión vai desgastando progresivamente as rochas duras que o río Sil tenta evitar. É precisamente ese punto do proceso erosionador o que podemos observar no meandro da Cubela. A súa evolución fará que a corrente fluvial erosione completamente as cuarcitas e o río Sil flúa dentro de millóns de anos polo itinerario máis curto, abandonando o antigo cauce do meandro.

TRABALLOS CIENTÍFICOS

 Saliéntase:

• Serie Nova Terra Nro. 21 Geomorfología de un sector comprendido entre las provincias de Lugo y Ourense (Galicia, Macizo Hespérico) J. Yepes Termiño. Edicións do Castro, Coruña, A (España)

• Capítulo 6. El Relieve Actual De Galicia. Tomo XXXVI. Historia Natural. Geología. (Páxinas 307 á 341) Juan Ramón Vidal Romaní Vol. Hércules Ediciones, S.A..ISBN: 84-87244-88-2

• Geomorfología De Galicia. Juan Ramón Vidal Romaní. Universidad de Alicante. (Páxinas 36 a 60).

CURIOSIDADES

 Existen dous roteiros de sendeirismo que saíndo do complexo turístico de Augasmestas pasan por a Cubela a metade de circuíto. Un deles é un roteiro oficial e está sinalizado, mentres que o outro non está sinalizado pero é considerado o orixinal. Ambos os dous comparten a meirande parte do percorrido circular durante 18 quilómetros. A diferenza reside en que a ruta orixinal visita as aldeas de San Lourenzo e Moreiras de Abaixo.

Máis alá de atravesar lugares de gran valor ecolóxico caracterizados pola presenza de especies de flora típicas de ambientes mediterráneos, coma aciñeiras, sobreiras ou érbedos, a propia aldea da Cubela presenta un elevado valor etnográfico tendo sido restaurada con fondos da UE. Na veciña aldea de Tórbeo hai unha interesante igrexa románica do século XII.